(11) Dendang Gatah Rumpuik

Masih lakek di kapalo Udin bayangan kalahiran anaknyo babarapo bulan nan lalu. Ndak talok dek Udin mancaliak kondisi si Mirna kutiko itu do. Kutiko paja tu lahia, paluah Mirna maleleh sagadang-gadang jaguang, pakiaknyo mandanguang sampai ka langik ka tujuah. Mancaliak sajo raso-raso ka larak tulang rusuak, raso-rso tangga saluruah pasandian, darah tasirok badan bak raso bayang-bayang. Baitulah bayang raso nan malakek di kapalo Udin, mambueknyo salalu tabayang jo Mirna sarato gaek padusinyo.

Duo hari lai, ganok anaknyo, si Ambun baumua 3 bulan. Malam ko, mato Udin ndak amuah dipiciangkan. Pikianyo taruih manarawang tabayang jo doso-doso ka Amak pado maso dulu. Dulu, Udin pernah mandanga kecek guru suraunyo kutiko manasehati amak. Kecek guru tu, Udin ko sabananyo adolah anak nan elok sarato sangaik babakaik. Masalah tingkahnyo nan acok indak bakarunciangan, itu masalah biaso. Samo-samo mangaratilah awak jo darah mudo. Baitu pituah guru manasehati amak kutiko malacuik Udin jo tangkai sapu.

Suatu kutiko, ikolah nan dipagang Udin untuak mangareh-ngareh malawan ka amaknyo. Paliang amak tu diam sajo nyo tu, baitu pikia Udin. Karano itu pulo, ulahnyo samakin manjadi-jadi. Rajuik barisi rumpuik nan talatak abeh di suduik kandang baserak-serak dilajang dek kakinyo.

Mancaliak iko, amak langsuang mandakek, mamiliah rumpuik tu, lalu mulai malalukan pakatan ka diri Udin, anak samato kakinyo ko.

“Ndak ngangak ang. Alun lapeh panek-panek maangkuiknyo lai, lah ang simbang pulo kasadonyo. Labiah pulo ang pado jawi mantiak nampak dek wakden lai mah” 

Mandanga pakatan ndak bakarambia ko, Udin langsuang mamburansang.

“Ndak tau dek untuang, kapia sirah, sayang pulo ka jawi pado ka badan” umpek Udin makin manjadi.  

“Sukotiden, nan jaleh, aa pulo hubungannyo jo rumpuik ko? Inyo ndak manga-manga bagai do mah” potong Amak capek sambia taruih mangumpuakan rumpuik nan taserak.

Mancaliak Amak nan taruih sajo mangumpuakan rumpuik. Suga Udin jadi makin manjadi. Indak pueh dari tampek samulo, kini inyo mandakek mancubo mamanciang emosi gaek ko.

“Paratian dek amak! gapuak pulo jawi tu pado amak lai, barasiah pulo bulunyo pado kulik amak lai. Bakaco lah amak lah”sangik Udin sambia mangacak pinggang.

Amak mamuta kapalonyo sabanta ka arah Udin. Mancaliak gaya pandekanyo nan sadang tagak mangacak pinggang ko, Amak langsuang geleang-geleang kapalo.

“Astagfirullahalazhiim. Mangucap lah ang ko yuang, induak ang den ko mah” lanjuik amak jo suaro nan agak manggaretek manahan diri.

“Amak tu nan mangucap, ko lah zholim ka diri surang amak ko mah” turo Udin kini mulai mambao-bao  dalia agamo.

“Hohoho, ijan wakden pulo nan ang caramahi lai. Jawi ko nan maongkohi sakola ang ko mah. Nak jan jadi sarok balai ang nantik” jawek Amak mantap nan langsuang dipotong Udin tagak-tagak.

“Oohhh bitu…kalau bitu, bialah jadi sarok balai bana den. Pokoknyo, mulai bisuak wakden baranti sakola…”

Mandanga kulimaik "baranti sakola" ko kalua dari muncuang Udin, Amak langsuang taduduak, rumpuik nan baru sajo baliau kumpuakan lapeh baitu sajo dari ganggaman.

Mancaliak iko, Udinpun langsuang tadiam. Ingin rasonyo mandakek, batanyo, "manga Mak?". Namun, dek ego juo. Awak kan sadang berang guno maluruihan Amak nan salah, tantu harus dikasampiangkan sagalo parasaan sakutiko.

Akibaiknyo, parang dunia katigo sabanta ko tibo-tibo sajo baranti indak bajaleh. Amak masih diam dalam duduaknyo. Dek mulai maraso indak lamak, jo suaro nan agak malunak, Udin akhianyo bukak suaro.

“Mak, indak mudah di wakden maambiak kaputusan ko do ko Mak. Sia pulo nan ndak nio sakola. Tapi baa lai, baa den ka baraja, kalau kutiko itu malinteh bayangan Amak jatuah dihimpok rumpuik di pandakian dakek banda dulu. Lai ndak den pikiaan do, tapi lakek nyo di suduik mato den ko Mak ha” suaro Udin tadanga agak parau. Namun, walau nanpak mulai runtuah, Udin bausaho indak manangih. Wakden laki-laki baitu sugesti Udin mandutoi parasaannyo.

Mandanga ko, Amak mamandang mato anak bujangnyo ko lakek-lakek. Lai ndak cirik sajo isi paruik anak den ko ruponyo, Amak mangato dalam hati. Sasudah takananang sakutiko, Amak pun  akhianyo bukak suaro.

“Din!”

“Yo Mak”

“Lah bulek kaputusan ang tu?”

“Alah mak, tingga manunggu ijin amak se lai”

“Kok yo lah bitu, Amak picayokan sapanuahnyo ka waang. Tapi sabalun tu, tolong jujur ka Amak yo Nak”

Udin diam mamatuang. Samintaro Amak nanpak mehiruik angok sakali lai sarupo urang nan mangumpuakan tanago. Sasudah mahambuih malapehan sasak, Amakpun malanjuikan. 

“Ang jajok mancaliak amak bantuak iko Din?”

“Indak, tapi ibo mak, iko ndak karajo padusi do ko” baleh Udin capek.

“Tau ang, manga Amak takah iko?”

“Lah Mak kecek-an tadi mah, untuak sakolah den”

“Batua, nan lain?Amak batanyo baliak.

“Ndak tau den do Mak”

“Kok bitu, danga sabanta yo!” pintak Amak sambia manapuak bahu Udin.

“Jadih” sambuik Udin jo mato nan mulai gabak.

“Tau ang sia inyiak jo tunggek ang dulu?”

“Indak”

“Ndak beda bana jo awak kini do. Bedanyo, kalau awak kini manyabikan jawi surang, baliau tu manyabikan jawi urang” lanjuik Amak mamulai kisah.

Lalu, Amak manunduak, badiam babarapo datiak. Nampaknyo bausaho manguekan diri untuak malanjuikan kisahnyo.

“Jadi, takah iko Din ha. Mungkin, ikolah ratak tangan rang namokan, ka dipangaan. Amakpun lah ikhlas manarimonyo. Apolai sajak ditingga mati dek abak ang dulu. Tapi, kutiko tau pitih paninggalan abak jo tunggek ang cukuik untuak mambali jawi ketek sikua. Ditambah pulo jo kecek guru surau tantangan bakaik waang, darah Amak mangalagak yuang. Amak ndak nio bakaik tu sio-sio dek gara-gara amak lah babaliak sabalun pai. Kalau inyiak jo tunggek ang, jo hasia upah maabehan jawi urang sarato upah mamiliah cangkeh sajo bisa mahiduik-i Amak jo etek ang. Manga pulo kok kini, lah mahabehan jawi surang, ndak ka bisa manyakolahan waang.

Mancaliak contoh ka nan sudah, mancaliak tuah ka nan manang Yuang. Kito kan samo-samo bisa mancaliak nan salamo ko. Walau susah Din, nyatonyo hiduik juo awak mah, nan waang sakola juo. Tapi, kini, kok waang bana nan manyarah, apolah dayo wakden, jando gaek ko” tutuik Amak maakhia-i kisahnyo. Lalu, baliau nanpak agak tacaguik sarupo urang nan manalan liwuanyo babarapo kali.

“Hehehe, barayia lo mato den ha. Tu lah waang, baulah juo.” lanjuik baliau mamasoan galak sambia mancaliak ka arah anak bujangnyo ko.

Mancaliak Udin hanyo bamanuang takah tua-tua sawah, Amakpun mamanciang;

“Baa Din? Kok diam sajo?”

“Ehmmm, baiko Mak. Kok dapek, dek Amak baa sarancaknyo?” Udin mangecek sambia mandehem karano karongkongannyo taraso gata.

“Cubo ang paratian kuku, talapak tangan, jo talapak kaki Amak ko ha” pintak Amak sambia malunjuakan tangan jo kakinyo ka muko.

Udin manuruik sajo walau ndak mangarati jo mukasuik Amak ko.

“Baa kok takah iko dek Ang? Kuku kahitam-hitaman, mambayang hinggo ka tangan. Tapak kaki mode tu juo, ditambah pulo jo pacah-pacah” lanjuik Amak sambia manunjuak ka bagian tubuah nan disabuiknyo.

Udin hanyo diam sajo indak marespon.

“Nan iko ko Din, nan nampak mah. Nan sabananyo, labiah parah pado iko lai...”

“Ha?Apo tu Mak??” Udin mamotong capek kalimaik Amak nan alun samparono karano takajuik. Pikirannyo langsuang tabayang nan indak-indak. Sakik koh Amak? Apo nan sakik? tando tanyo sarato bayangan-bayangan buruak lainnyo bak catua manskak matian pikirannyo.

“Hehehe, indak, jan cameh pulo lai. Walau bantuak buruak co iko, Amak ang ko segeh lua dalam mah” galak Amak mananangan karusuahan pandekanyo ko.

“Alhamdulillah” Udin mangucap sambia mauruik dado.

“Nan Amak mukasuik labiah parah tu. Amak ko lah turun-tamurun jadi urang susah Nak. Saumua-umua hanyo babaua jo tanah sarato gatah rumpuik sajo. Jadi, sabana lah mahitam lua dalam ko mah” urai Amak malanjuikan jo gaya bahaso maso panambainyo nan babalik-balik.

“Langsung se lah Mak, jan baputa-puta juo. Paniang den deknyo ha” potong Udin indak saba.

“Mukasuik Amak, Amak iyo nio mampaelokan diri lua dalam. Kok nan mahitam di lua ko, Amak raso jo ayunan sabik waang surang sajo ka barasiah juo mah. Tapi, kok nan mahitam di dalam ko Din, nan lah malakek jo sabutan tukang sabik turun tamurun, jo apo ka dibarasiahan?

Harok bana Amak baraso waanglah nan ka mambarasiahan nantik di balakang hari. Tapi, sasudah mandanga baraso niaik ang lah bulek nak baranti sakolah, lah arih Amak mah Yuang. Tukang ula mati dek ula, tulang rumpuik tantu baitu pulo, baun rumpuik juo lah sampai matinyo” papa Amak malapehan uweh-uwehnyo.

Sasudah diam sabanta, suaro amakpun tadanga sayuik-sayuik sampai malanjuikan.

“Din, rasonyo indak paralu dirantang panjang lai Nak. Itu sajo nan ka Amak kecek-an ka waang nyo mah. Salanjuiknyo tasarah waang”

Baitu uweh-uwehnyo sampai, Amak lalu tagak mambao sapangkuan rumpuik nan tadi baliau kumpuakan. Lalu, sambia badendang-dendang ketek, Amak mulai maagiah makan jawi ketek kasayangannyo sarupo inang manyusui si bungsu sajo.

Samintaro itu, Udin nanpak masih duduak basanda ka kandang jawi. Matonyo gabak mamparatian saluruh tingkah Amak. Dadonyo taraso samakin sasak. Ado barek nan ndak taangkek, ado raso nan indak takato. Kasadonyo bakatumpeh di utak-banak, baparang di dalam batin, marusak di kiro-kiro.

“Apolah guno baju kuruang Nak, panutuik malu nan jan hilang. Barila-rila jo mande kanduang Nak, nak jan sasa jadi pakalang”.