Wednesday, August 29, 2012

"Coremap" Kajian Kadudukan Panghulu II (Gadang nan sabingkah tanah, kabasaran nan salingka aua, tuah malingkuang Minangkabau)

Sagalo karajo tantangan adaik nan ka dikakok, diarahkan dek adaik Minangkabau malalui ungkapan “cupak tatagak nan kadiisi, ragian takambang nan ka ditiru”. Ikolah panduan umum sarato batasan kutiko kito mangakok sagalo sasuatu, tamasuak dalam mangaji tantangan kabasaran Panghulu sarato masalah bantuak nyatonyo dalam lingkuang adaik salingka nagari.
Ado babarapo ungkapan nan manggambarkan tantangan kabasaran Panghulu ko:
1.    Panghulu adolah urang nan gadang basa batuah.
2.    Gadang nan sabingkah tanah, kabasaran nan salingka aua, tuah malingkuang Minangkabau.

Jikok kito inok manuangkan kaduo ungkapan di ateh, dapeklah babarapo gambaran:
1.    Kabasaran Panghulu diistilahkan jo tigo kato kunci (baco: gadang, basa, tuah).
2.    Wilayah geografis Panghulu adolah kaum (sabingkah tanah).
3.    Wilayah adaik Panghulu adolah nagari (salingka aua).

Jikok susuik pandang tantangan kajian kabasaran Panghulu adolah tantangan manusia jo kapasitasnyo. Mako, tantulah kaji kito barujuang pado tangguang-jawaik Panghulu, yoitunyo manyalasaikan urusan anak-kamanakan.
Nan dikatokan anak kamanakan bagi Panghulu, di dalam pituah pakaian baliau disiraikkan jo ungkapan “nan sapayuang sapatagak, di bawah payuang di lingkuang cupak”. Mukasuiknyo, anak kamanakan Panghulu ko banyak, indak nan kontan sajo (baco: nan sapayuang sapatagak), tapi tamasuak juo di dalamnyo nan indak kontan (baco: nan di bawah payuang di lingka cupak). Di dalam babarapo buku aja adaik Minangkabau, anak kamanakan nan sarupo iko diistilahkan jo kamanakan di bawah daguak, di bawah dado, di bawah pusek, di bawah, lutuik.
Jikok wujuik tangguang jawaik Panghulu ko kito analogikan jo sabuah cupak. Mako, maurus anak kamanakan adolah cupak tatagak ataupun ragian takambang nan jadi padoman bagi surang Panghulu dalam manjalankan tugehnyo. Dalam hal iko, tabayanglah atau takristalkanlah kecek urang kini baraso kabasaran Panghulu ko tagantuang kapado kamampuannyo dalam maisi cupak nan tatagak atau ragian nan takambang nantun.
Namonyo kamampuan maisi cupak ataupun maniru ragian nan takambang, tantu ado cupak nan taisi panuah ka bawah, ado pulo nan cupak taisi panuah k ateh, ado pulo cupak nan balanjuang. Ado tiru nan tacoreang, ado tiru nan pas, ado pulo tiru nan kreatif sahinggo batambah manih manjalinok rononyo.
Kutiko cupak panuah ka bawah, lahialah Panghulu-Panghulu nan bacitra negatif. Ikolah Panghulu nan ketek nan dalam pameo diistilahkan jo “Panghulu Katuak-Katuak”, “Panghulu Kacang Miang”, dan lain sabagainyo. Kutiko cupak panuah sasuai ukurannyo, lahialah Panghulu nan bacitra positif. Ikolah Panghulu nan gadang, karano salasai urusan anak kamanakan dalam kaum (nan sapayuang sapatagak) dek inyo.
Salanjuiknyo, kutiko cupak balanjuang, tantu anak kamanakan di lua kaum (di bawah payuang di lingkuang cupak) mandapek kalimpahannyo. Aratinyo, nan sapayuang sapatagak salamaik, nan di bawah payuang di lingkuang cupakpun baitu, ikolah Panghulu nan basa. Untuak bisa manjadi  Panghulu nan basa, surang Panghulu indak cukuik jo kadudukan “gadang” dalam kaumnyo sajo. Dalam hal iko, dikatokan baraso Panghulu basa karano padangnyo lapang alamnyo laweh. Mukasuiknyo, ilmunyo tinggi wawasannyo lueh hatinyo lapang. Pandai bamain budi, dalam aia badan ndak basah.
Jikok tapakai gadang jo basa di ateh, mako dikatokanlah Panghulu nantun sabagai urang nan batuah. Karano, dengan sandirinyo anak kamanakan nan sapayuang sapatagak di bawah payuang di lingka cupak tadi lah manjadikan baliau ko contoh jo tuladan. Di dalam pituahnyo diibaraikkan jo ungkapan “baringin nan manangah koto, ureknyo tampek baselo, batangnyo tampek basanda, dahannyo tampek bagantuang, daunnyo tampek bataduah”. 

No comments:

Post a Comment