Thursday, April 26, 2012

Pidato Pasambahan Luhak

Pidato Luhak di siko sacaro praktis mangacu kapado pidato nan disambahkan sabalun mamulai musyawarah. Karano ajaran musyawarah ko patamo sakali tacamin dari proses pandirian nagari, makonyo pidato ko disabuik pidato luhak.  

Pidato Luhak I

Juru Baso (Sipangka)
Dari mano titiak pulito, di bawah telong nan batali, tarang bulan babenko-benko, bacahayo ka tangah padang. Dari maa asa niniak kito, dari puncak gunuang marapi, turun ka Galundi nan baselo, iyo Pariangan Padangpanjang. Sirawuik bari bahulu, diasah mangkok bamato. Lawuik sajo maso dahulu, alun banamo pulau paco. Di sinan Sirangkak nan badangkang, iyo buayo putiah daguak. Di bawah batu hamparan putiah, di bukik patah patigo atau bukik si Guntang-Guntang, guntang nan tigo jo jurusan. Di bukik nan indak barangin, di lurah nan indak baraia. Di sinan bingkuak nan barayun, di bawah labuah si timbago.
Dek niniak moyang kito dahulu; dibuek sawah jo ladang, dibangun rumah jo tango, sarato koto jo nagari. Dek lamo musim bajalan, urang batambah rami juo, dibuek adaik dikarang undang. Dipiliah atah ciek-ciek, digantuangkan ka tiang panjang. Dibuek adaik ampek rupo; nan partamo cupak jo gantang, kaduo ukua jo jangko, katigo suri jo tauladan, kaampek barih jo balabeh. Dibuek undang ampek rupo; partamo undang-undang luhak, kaduo undang-undang lareh, katigo undang-undang Panghulu, kaampek undang-undang rajo. Rajo dibari badaulat, panghulu dibari kabasaran. Pado maso kutiko itu, balun barubah pakandangan – balun ba Sintuak baLubuak Aluang, balun ba Tiku baPariaman. Maso badeta deta upiah, maso bapinggan kayu panarahan, maso mancancang jo malatiah, maso mambuek sawah jo ladang sarato jo banda buatan. Niniak kito nan mulo-mulo mancancang jo malatiah, bagala datuak Tantejo garhano; Indobiyo namo bapaknyo, Inyiak Kolat namo ibunyo. Nan manurang sambia tagak, maatok sambia duduak, jadi pituah sampai kini. Kok duduak marawuik ranjau, kok tagak maninjau jarak”.

Pidato Luhak II

Juru Baso (Sipangka)
Manuruik falsafah urang Minangkabau; adopun ulak Tanjuang Bungo, banamo Parik Koto Dalam, dalam daerah pagaruyuang. Salingkaran Batang Bangkaweh, saedaran gunuang Marapi, tungku nan tigo sajarangan, rajo nan tigo naiak nobat; Partamo rajo di Buo, kaduo rajo Sumpua Kudus, katigo rajo Pagaruyuang. Adopun rajo di Buo; mamagang adaik patang pagi sarato bungka jo taraju, cukuik naraco jo katian, banamo rajo adaik. Adopun rajo Sumpua Kudus; mamagang adaik baiak taguah, pandai bahadist jo badalil, ilmunyo tinggi amalnyo banyak, banamo rajo ibadat. Adopun rajo Pagaruyuang; iyolah rajo saalamnyo, salilik gunuang marapi, saedaran gunuang Pasaman, sampai ka lawuik nan sadidih. Si alang balantak basi hinggo Sipisok Pisau Hanyuik. Nan parila jo pamaaf, hukumnyo adia katonyo bana, sampai ka ulama kito kini, jadi pituah nan baitu, hutang di kito mamakaikan.

Pidato Luhak III

Juru Baso (Sipangka)
Disabuik musim panambai, dikana musim dahulu, maso di Pariangan Padang Panjang; Bukik banamo Maropalam, di dalam luhak Tanah Data. Di galanggang nan barajok di medan nan bapaneh. Di sinan lah duduak Datuak Katumanggungan jo  Datuak Parpatih Nan Sabatang, langkok jo Basa Ampek Balai sarato Niniak jo Mamak, Alim jo Ulama jo Tuanku. Mancari kato nan sapakaik, rundingan nan saiyo, iyo di alam Minangkabau. Bulek nak buliah digolongkan, picak nak buliah dilayangkan. Jikok bulek indak basuduik, picak lah tantu indak basandiang, sasuai jo kaidah, “al adatu la yanfashilu bissyar’i, assyarila yanfashilu bil ‘adati, walau kanat munfashilan kanat bathilan”. adaik indak batikai dengan syara’, baitu pulo sabaliaknyo. Kalau ado patikaian, hukumnyo batal. Adopun adaik Minangkabau; badasarkan cupak nan duo jo kato nan ampek. Duo kato dari Datuak Katumanggungan, duo kato dari Datuak Parpatih Nan Sabatang. Adopun cupak nan duo; partamo cupak usali, nan kaduo cupak buatan. Nan dikatokan cupak usali; nan sakundi-kundinyo, nan sabantiang tali bajak, kupang jo ameh langkok pulo. Dibasuah baabih aia, dikikih baabih basi. Indak lakang karano paneh, indak lapuak karano hujan. Dibubuik ndak layua, diansak indak mati. Nan dikatokan cupak buatan; buatan Niniak jo Mamak sarato urang cadiak pandai. Sapakaik mangkoknyo namuah, saiyo mangko manjadi, manjadi padoman di nan banyak. Nan dikatokan kato nan ampek; duo kato dari Datuak Katumangguangan; partamo kato pusako, kaduo kato hakikaik. Nan dikatokan kato pusako; nan indak dapek dianjak, indak buliah dipaliang. Jikok dianjak kato nantu, ditahan lukah di banda, ditahan dibangkik-bangkik, kalau dirusak kato nan bana, ubek jadi panyakik. Ibaraiknyo, timbun batu, balimbek putiah di dalamnyo. Aratinyo samo jo sumpah kawi; ka ateh indak bapucuak, ka bawah indak baurek, di tangah-tangah digiriak kumbang. Di dunia kito sangsaro, di akhirat mandapek azab. Nan dikatokan kato hakikat; nan bahadist badalil, bakieh baijma’,  adaik nan basandi syara’, syara’ basandi kitabullah. Kok lai tapakai nan baitu, di dunia kito salamaik, di akhirat mandapek syafa’ah. Duo kato nan barasal dari Datuak Parpatih Nan Sabatang; partamo kato dahulu, kaduo kato kamudian. Nan dikatokan kato dahulu; kato Panghulu nan sabananyo, satitiak namuah jadi lawuik, sakapa namuah jadi gunuang. Ka suri tauladan kain, ka cupak tauladan batuang, iyo di anak kamanakan, manjadi undang di Panghulu. Bakato manuju bana, bajalan manuju bateh, bana di adaik jo pusako, batehnyo hadist jo dalil. Nan dikatokan kato kamudian; yaitu kato kabacari, mancari rundingan nan saiyo sarato kato nan sapakek.

Pidato Luhak IV

Juru Baso (Sipangka)
Kutiko sumua ka digali, rantiang ka dipatah, nagari ka dihuni, iyo di Pariangan Padang Panjang. Di sinan lah duduak Datuak Katumanggungan jo datuak Parpatih Nan Sabatang, mambuek koto jo taratak sarato luhak nan jo lareh. Luhak tigo lareh duo; partamo lareh Koto Piliang, kaduo lareh Bodhi Caniago. Adopun lareh Koto Piliang, kabasaran Datuak Katumanggungan, inyo barasa dari rajo. Adopun Lareh Bodi Caniago, kabasaran Datuak Parpatih Nan Sabatang, inyo barasa dari puti. Nan samande sabapak indak. Disabuik luhak nan tigo; partamo luhak Tanah Data; nan bajanjang bakoto rajo, bapintu ka Sungai Patai, badatuak ka  Pagaruyuang. Baniniak ka Batu Sangka, bakampuang di Baliak Labuah, banamo Dusun Tuo. Sambilan Koto di lua, Duo Baleh Koto di dalam, batabek basawah tangah. Sawah gadang si tampang baniah, makanan anak tigo luhak. Dek pandai mamak baragiah, anak buliah, kaminakan ndak usak. Nan kaduo luhak Agam; salilik gunuang Marapi, saedaran gunuang Pasaman, sampai Lado Sulah Mudiak, sahinggo dusun Tungga Hilia. Disabuik luhak Limo Puluah; Dari Sisawuik Sungai Rambang, hinggo Sikokoh Pinang Tuo, Sialang Balantak Basi. Baitu buni nan tadanga, kini disabuik-sabuik juo. Tasabuik di dalam adaik, takarang di dalam  undang. Ujuang labuah Tanjuang Sungayang, di dalam luhak jo lareh, tujuah koto di dalam, babasa ampek balai, balimo rajo di dalam. Partamo rajo di luhak, kaduo rajo di sandi, katigo rajo di ranah, kaampek rajo di hulu, kalimo rajo di lareh. Nan banamo pamuncak adaik, nan bajanjang bakoto rajo. Nan bapintu ka Sungai Patai, badatuak ka Batu Sangka, timbalan datuak Mingkudum. Nagari salamek samparono, cukuik jo adaik jo pusako, langkok jo barih jo balabeh, hutang dek kito mamakaikan.

No comments:

Post a Comment